Gevels in het zonnetje

Hoe houden we gebouwen warm in de winter en koel in de zomer? En welke rol speelt de gevel hierin? Op donderdag 18 september kwamen ruim 100 professionals samen op The Green Village om die vraag te verkennen. Van architecten tot beleidsmakers: iedereen houdt een stukje van de puzzel vast. In dit artikel lees je het volledige verslag van de middag. Ook meedenken? Neem contact op met Hannah Sorgedrager (h.sorgedrager@tudelft.nl).

Klimaatadaptatie in de gebouwde omgeving
Nirul Ramkisor (Ministerie van VRO) en Hannah Sorgedrager (The Green Village, VPdelta) benadrukten het belang van klimaatadaptatie op gebouwniveau. Ze lichtten toe hoe het KlimaatKwartier, proeftuin op The Green Village, zich richt op het testen en opschalen van innovaties die gebouwen klimaatadaptief maken. Ook bespraken ze hoe regionale en landelijke afspraken zoals het Convenant Klimaatadaptief Bouwen Zuid-Holland, de TO-juli eis en de Landelijke maatlat voor een groene, klimaatadaptieve gebouwde omgeving richting geven aan klimaatadaptief bouwen. De richtlijn voor warmtewerende gevels werd geschrapt uit de landelijke maatlat vanwege de versmalling van de maatlat naar gebiedsinrichting, de verwachte hoge uitvoeringskosten van de maatregel en de beperkte kennis over het effect ervan. De rol van gevels in het reguleren van binnen- en buitentemperatuur is tot op heden onvoldoende onderzocht, zeker in relatie tot biobased bouwen. Daarom werd de oproep gedaan aan aanwezigen om hun expertise te delen, kennishiaten aan te pakken, en zo bij te dragen aan een solide beleidsbasis die bij kan dragen aan het klimaatadaptief maken van onze gebouwen en omgeving.

De gevel
Tijdens zijn minicollege schetste Frank Schnater (TU Delft) hoe de gevel historisch gezien een ondergeschikte rol heeft gespeeld in de verduurzaming van gebouwen. In de jaren waarin energieprestatie en circulariteit centraal stonden, lag de focus vooral op installaties en het materiaalgebruik in het skelet van een gebouw. De gevel bleef daarbij achter, mede doordat deze relatief weinig bijdraagt aan indicatoren zoals de MilieuPrestatie Gebouwen (MPG). Pas recent, met de opkomst van klimaatadaptatie en biobased bouwen, groeit de aandacht voor de gevel als schakel tussen binnen- en buitentemperatuur.

Noortje Alders (ISSO) benadrukte het belang van een integrale en duurzame aanpak wanneer het gaat over de rol van de gevel in klimaatadaptatie, zoals beschreven in het ISSO-rapport Integraal Ontwerpen voor Zomercomfort. Centraal stond het concept van “lagen van koeling”, waarbij de gevel een cruciale rol speelt als laag 2 in de interactie tussen laag 1; een koele omgeving, en laag 3; het weren en verwijderen van warmte uit een gebouw. Voorbeelden zijn de groene gevel (die verkoeling en isolatie biedt), te openen ramen (voor natuurlijke ventilatie), en zonwerende elementen zoals buitenzonwering en zonwerende beglazing. De stellingen en ‘mythes’ die werden aangehaald, benadrukten dat ontwerpkeuzes in de gevel directe invloed hebben op comfort, energiegebruik en gezondheid. Kortom: de gevel is geen passief onderdeel, maar een actieve schakel in het creëren van een gezond en koel binnenklimaat.

De toekomst van duurzame bouw en innovatie
Tijdens het panelgesprek gingen Mijke Rood (Kraaijvanger Architects), Eric Verheijen (Strotec), Naud van der Padt (Leafy) en Noortje Alders (ISSO) in gesprek over de toekomst van duurzame bouw en innovatie. Mijke benadrukte dat duurzaamheid niet alleen bij het ontwerp begint, maar vraagt om bredere kennisdeling en een fundamentele verandering in rollen binnen het bouwproces. Een goed ontwerp kan immers verloren gaan als de uitvoering uit gewoonte of budgettaire redenen alsnog conventioneel gebeurt. Ze pleitte voor slimmer bouwen, betere samenwerking en het integreren van duurzaamheid in de businesscase, ondersteund door data.

Eric sloot zich hierbij aan en wees op het belang van betrouwbare cijfers voor de acceptatie van biobased materialen, zoals het prefab gevelsysteem van Strotec met stro en hout. Hoewel hij overtuigd is van de werking, ziet hij dat praktijkdata essentieel zijn voor bredere toepassing – een punt dat ook door Mijke en Noortje werd onderstreept.

Naud bracht het belang van natuurinclusief bouwen naar voren en vroeg hoe esthetiek en functionaliteit van groene gevels beter kunnen samengaan. Mijke gaf aan dat producten vanaf het begin moeten aansluiten bij de wensen van stakeholders, zodat ontwerpers ze goed kunnen integreren.

Inspiratietour over The Green Village
Na het panelgesprek gingen de deelnemers uiteen in groepen en kregen ze een inspiratietour over The Green Village. Onderweg kwamen ze verschillende ondernemers en hun (gevel)innovaties tegen.

Vol inspiratie gingen de deelnemers daarna aan de slag met het belangrijkste van de dag: het werken aan vijf praktijkgerichte casussen.

Casussen
Vijf groepen werkten aan concrete vraagstukken rondom het klimaatadaptief maken van gebouwen. Ze onderzochten groene gevels, dampopen biobased gevels en energieleverende gevels, maar ook de invloed van de inrichting van de openbare ruimte op het binnenklimaat van woningen en hoe duurzame ambities geborgd kunnen worden in ontwerp en uitvoering. De casussen leidden tot interessante gesprekken en inzichten voor zowel de deelnemers als de casushouders.

Naud van der Padt (founder Leafy): “De gesprekken die we tijdens het evenement voerden hebben geleid tot concrete vervolgstappen met gemeenten, de bouwsector en partners. Dat helpt ons om onze groene gevels sneller en breder toe te passen in de gebouwde omgeving.”

Rick van Horssen (Project engineer Aldowa): “De casus heeft geholpen anders te kijken naar hoe we duurzame projecten aanpakken en we zijn aan de hand van de uitkomsten meteen aan de slag gegaan met het opzetten van een andere verkoopstrategie en projectaanpak voor deze projecten, waarbij we kijken naar de behoeften van alle betrokken partijen in het begintraject van een project.”

Meer weten? Bekijk hier de uitgewerkte casussen.

Samenwerking

Deze middag bevestigde de grote potentie van gevels in het klimaatadaptief maken van onze gebouwen. Ze bieden kansen voor duurzame verkoeling, vergroening, energieopwekking en comfort. Toepassing op grotere schaal blijkt echter nog lastig door technische en sociale obstakels. Samenwerking tussen alle betrokken partijen, meetbare waarde en vroegtijdige opname in het ontwerpproces zijn essentieel om gevelinnovaties echt van de grond te krijgen en hun potentie te benutten. Herken je de besproken knelpunten en ben je nog op zoek naar specifieke kennis? Of ben jij al hard bezig aan een oplossing? Stuur dan een mailtje naar Hannah Sorgedrager (h.sorgedrager@tudelft.nl). We komen graag met je in contact!