Dansende wormen en drogend slib

Al ruim een half jaar testen Alex Kirichek en Miguel de Lucas Pardo van Medeina op The Green Village hoe wormen en planten het ontwateren van bagger kunnen versnellen: een proces dat normaal veel tijd, ruimte, geld en energie kost. Deze natuurlijke oplossing blijkt veelbelovend.

Bagger als bottleneck

In Europa wordt jaarlijks meer dan 200 miljoen kubieke meter bagger uit havens, rivieren en kanalen gehaald. Zonder dat werk zouden onze waterwegen dichtslibben en onbegaanbaar worden. Maar wat doe je met al die opgebaggerde modder?

“Het drogen van bagger is de bottleneck voor bijna alle toepassingen,” vertelt Miguel. “Het bestaat grotendeels uit water en neemt enorm veel ruimte in. Daardoor is opslag duur en hergebruik lastig.” Ook is het drogen van bagger een energie- en tijdrovend proces. In veel gevallen belandt de modder jarenlang in depots, terwijl waardevolle grondstoffen onbenut blijven.

Bagger drogen met behulp van de natuur

Medeina, een Delftse onderneming die voortbouwt op onderzoek van Deltares en de TU Delft, laat zien dat het anders moet én kan. Oprichters Alex en Miguel hebben een gezamenlijke missie: bagger sneller laten drogen met hulp van de natuur zelf.

Met behulp van (Tubifex) wormen en planten wordt het slib op natuurlijke wijze ontwatert en daarna luchtiger gemaakt. De wormen graven talloze kleine gangen waardoor het water sneller kan ontsnappen, terwijl planten deze tunnels gebruiken om dieper te wortelen. Zo verloopt het ontwateringsproces tot vier keer sneller.

Testen, testen en nog eens testen

Medeina voerde eerder een pilot uit samen met de gemeente Rotterdam, waarbij 1000 m³ schone bagger werd ontwaterd. Daar vergeleek het team verschillende methoden: met alleen wormen, met wormen en planten, en zonder ingrepen. De test bleek een succes. De bagger met wormen kromp sneller in volume en was na het drogen van goede kwaliteit. De gemeente Rotterdam bekijkt nu de mogelijkheid om de ontwaterde bagger te gebruiken als bodemverbeteraar.

Medeina in Rotterdam

Op The Green Village kwam een kleine testopstelling met twee transparante kokers. Daaruit bleek dat de wortelgroei van wilgenplanten toeneemt als er wormen in de bagger zitten. De wortels van de wilgen bleken gebruik te maken van de kanalen die de wormen hadden gegraven. In een test in samenwerking met Wageningen Universiteit en TU Delft wordt nog onderzocht of wilgenwortels zware metalen in het slib kunnen stabiliseren om hergebruik veiliger te maken. De hypothese is dat wortels, in combinatie met wormen, dieper kunnen groeien en zo zware metalen uit een groter volume bagger kunnen filteren. Bovendien wordt verwacht dat deze diepere wortelpenetratie na wormbehandeling ook voordelen biedt voor koolstofopslag.

Het geheim tot succes

Het geheim tot succes ligt bij zowel Medeina zelf als bij de wormen. Miguel legt uit:

“Hoe gelukkiger de wormen zijn, hoe meer ze dansen en tunnels maken. Dit maakt dat de bagger sneller wordt ontwaterd. Dus zonder dansende wormen, geen succes.”

Toch blijft grootschalige toepassing een uitdaging. Hoe meer bagger er moet worden ontwaterd, hoe meer wormen er nodig zijn. Miguel: “In Europa bestaat wel een markt voor levende Tubifex-wormen, maar het beschikbare volume is te klein voor grootschalige toepassing. Daarnaast zijn de kosten te hoog en hebben we ethische zorgen over het gebruik als voer en de omstandigheden tijdens transport van de wormen.” Om deze redenen is Medeina gestart met een eigen kweekoperatie.

Wat begon als een huiskamerexperiment groeide uit tot een kleine wormenboerderij op The Green Village. Hier worden de wormen met zorg gekweekt door Miguel en Yuriy (hoofdfokker van Medeina) die voortdurend in de gaten houden of ze gelukkig zijn. Want ook geldt: hoe gelukkiger de wormen, hoe meer ze zich voortplanten en hoe meer tunnels worden gegraven.

Yuriy aan de slag in de wormenboerderij

De volgende stap: pilots en opschaling

De methode van Medeina bespaart energie, ruimte en kosten, én kan een afvalproduct omzetten in een levende bodem die koolstof opslaat en vervuiling stabiliseert. Medeina werkt inmiddels aan een nieuwe pilot samen met het Hoogheemraadschap Delfland, waarvan een deel ook op The Green Village wordt uitgevoerd. Alex: “We willen testen of onze wormen net zo goed werken op de bagger uit Delfland. Hier onderzoeken we onder andere hoe goed de wormen functioneren in zilte bagger. De resultaten helpen ons om een volgende, grotere pilot te ontwerpen.” Daarnaast verkennen Miguel en Alex de mogelijkheid om een mobiele wormenboerderij te bouwen, zodat ze bij klanten op locatie de wormen kunnen produceren. Dat maakt dat er minder transport nodig is en dat klanten de dansende wormen met eigen ogen kunnen zien.

Heb jij ideeën of wil je meedenken over hoe deze natuurlijke methode verder kan worden opgeschaald? Neem dan contact op met Marc Bouwmeester (m.f.bouwmeester@tudelft.nl). Want met een beetje hulp, en genoeg dansende wormen, biedt deze natuurlijke innovatie een veelbelovende oplossing voor een groot probleem.

Meer weten over het gebruik van modder? Lees het artikel “Nederland Modderland” van Pioneering Tech.

Meer over Medeina

Dit project is mede mogelijk gemaakt door Kansen voor West – Voucherregeling fieldlabs TU Delft Campus, en is medegefinancierd door de Europese Unie.